Amelander tradities en gebruiken
Ameland kent tal van unieke tradities en gebruiken die van generatie op generatie worden doorgegeven.
Van knallend carbid schieten en paaseieren rollen tot garnalen kruien en strandjutten – het hele jaar door zijn er gebruiken die het eiland karakter geven. Ontdek hier de unieke Amelandse gewoonten.
Paaseigoaie
Waar inwoners op het vaste land gezellig rond een paasvuur staan, gaat het op Ameland net even anders. Hoe lang dit al een traditie is weet niemand, maar met Pasen trekken Amelander families met gekleurde hardgekookte eieren de duinen in om er te ‘eisrôlle, eislaan’ of ‘eismieten’. Wat we dan doen? Eieren van een duin af rollen totdat ze kapot zijn. Stukgegooide eieren worden opgegeten. In Hollum wordt gesproken over eislaan, in Ballum gaat men eirôlle, en in Buren en Nes spreekt men over eismiete of paaseigoaie – hoe je het ook noemt, het is vooral een vermaak voor jong en oud! Wat ook populair is tijdens de Paasdagen is Tiepelen.
Koningsdag
Koningsdag wordt hier, net zoals in de rest van Nederland, gevierd op 27 april. Op Ameland heerst er, vooral door lokale tradities en saamhorigheid, een gezellige sfeer. Een van de hoogtepunten van deze dag is de optocht met versierde wagens in Hollum. Deze kleurrijke optocht is een traditie waarbij inwoners van jong tot oud hun creativiteit laten zien door wagens te versieren in allerlei verschillende thema’s. Verder zijn er ook vrijmarkten, activiteiten voor kinderen en natuurlijk muziek! Vaak verzorgd door Amelander bandjes.
Wist je dat.. Ameland en het koningshuis een speciale band hebben en dat Koning Willem Vrijheer van Ameland is?
Strandjutten
’s Ochtend om 05:00 uur de wekker, op naar het strand om te jutten! Strandjutten op Ameland is een oude traditie die teruggaat naar de tijd waarin eilandbewoners voorwerpen en goederen verzamelden die, vaak na een storm of schipbreuk, waren aangespoeld op het strand. Je kunt allerlei bijzondere vondsten tegenkomen. Denk aan mooie schelpen, stukken barnsteen, drijfhout en zelfs aangespoelde flessenpost. In het Landbouw-Juttersmuseum in Buren kun je meer ontdekken over strandjutten.
Tiepelen
Het spel gaat over van generatie op generatie. Kinderen speelden het vroeger met hun vriendjes en gaven dat op latere leeftijd weer door aan hun eigen kinderen. Dat het veel gespeeld werd was niet vreemd: er was geen geld voor duur speelgoed maar een stok was altijd wel ergens te vinden. Het enige dat je nodig hebt is een stokje van 50 cm en een kleiner stokje, beide met een dikte van een bezemsteel. Met de lange stok wordt het kleinere stokje weggeslagen. Daarna wordt gemeten hoe ver de stokjes zijn gekomen. Wie het verste slaat, is de winnaar!
Op Ameland wordt nog regelmatig het spel tiepelen gespeeld. Ze doen dat traditioneel met Pasen in de duinen, maar ook tijdens de Bure-Kermis, waar zelfs het Open Amelander Kampioenschap plaatsvindt. De deelnemende teams verschijnen bij de Bure-kermis vaak verkleed aan de start, wat voor een feestelijke en kleurrijke competitie zorgt!
Garnalen kruien
Een prachtig tafereel om te zien 2 uur voor laagwater. Amelanders gaan, zodra de 'r' in de maand zit, met een ‘garnalenkrui’ en een emmer naar het Noordzeestrand om garnalen te kruien. In een Wâdpak waden door een geultje met een groot schepnet, schrapen over de bodem en proberen een flink portie garnalen te vangen. De ander staat aan de waterkant om de vangst te sorteren. Traditiegetrouw worden de garnalen daarna thuis aan de keukentafel gepeld en vaak meteen opgegeten, want vers zijn ze natuurlijk het lekkerst!
Wist je dat er op Ameland ook Amelander garnalenkroketten gemaakt worden?
Met de boot..
Zie ginds komt de stoomboot uit Spanje weer aan…. 🎶 Ja, écht! Waar Sinterklaas in de rest van Nederland vaak te paard arriveert, vaart hij op Ameland gewoon de haven binnen met de (stoom) boot! Bijzonder toch? Nadat hij voet aan wal heeft gezet, wordt hij samen met zijn pieten verwelkomd in het centrum van Nes.
Sunneklaas
Sunneklaas, een traditie die gevierd wordt vóór en dóór Amelanders, een feest dat diep geworteld is in de Amelander cultuur en dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. Vroeger had Sunneklaas op Ameland een heidens karakter en draaide het om het verdrijven van het kwaad en het afsluiten van het oude jaar. Tegenwoordig is Sunneklaas een traditie die vooral de gemeenschap versterkt en het culturele erfgoed van Ameland levendig houdt. Hoewel de symboliek van bescherming en vernieuwing deels behouden is, draait het nu vooral om gezelligheid en verbondenheid onder de eilandbewoners. Voor de Amelanders is het een viering van hun unieke eilandidentiteit.
Nieuwsgierig naar wat Sunneklaas precies inhoudt en hoe het leeft onder de eilandbewoners? Bekijk dan de documantaire 'Leve en late leve' van Fryslan Dok
Warm eten tussen de middag
Het is misschien geen traditie te noemen, maar wel een echte Amelander gewoonte! Veel inwoners van het eiland eten vaak tussen de middag warm in plaats van ’s avonds. Dit gebruik komt voort uit een tijd waarin veel Amelanders in de landbouw of visserij werkten, beroepen waarbij de werkdagen vroeg begonnen en vaak fysiek zwaar waren. Een stevige, warme maaltijd rond het middaguur gaf hen de energie om de rest van de dag door te komen.
Hoewel deze gewoonte minder algemeen is geworden door veranderende leefstijlen, wordt het nog steeds door sommige eilandbewoners in ere gehouden, vooral onder de oudere generatie. In de avonden eet men dan vaak een lichtere maaltijd, zoals brood of soep.
Bramen plukken
Bramen plukken op Ameland is geen officiële traditie, maar wel een geliefde bezigheid voor eilanders en bezoekers. In de duinen en langs bosranden kun je in de late zomer en vroege herfst volop bramen vinden. Sommige mensen maken er jam van, anderen eten ze liever meteen op. Let op: wildplukken is in Nederland verboden, maar als je niet meer dan een klein bakje per persoon plukt, wordt het vaak gedoogd. Ga dus met respect om met de natuur en geniet van je verse bramen!
Carbid schieten
Knallend het jaar eindigen, letterlijk! Op Ameland is het een traditie waar menig Amelander naar uit kijkt: Carbid schieten op Oudjaarsdag. Vriendengroepen verzamelen zich op een aantal vooraf aangewezen locaties om met carbid en melkbussen harde knallen te maken en zo het oude jaar uit te luiden. Er heerst vaak een ontzettend gezellige sfeer!