Vrij- en erfheren van Ameland
De eerste Heer van Ameland was Ritsche Jelmera een Friese edelman, die vanaf 1424 de belangen behartigde van de Amelander bevolking, die tot voor die tijd zelfreddend waren. Aan de oostkant van Ballum bouwde hij een state en noemde het Jelmerastate, het Slot van Ballum.  

Het Van Camminghaslot 
In zijn oudste vorm moet Het Slot gebouwd zijn omstreeks 1425 door de eerste Heer, of Hoofdeling, van Ameland Ritsche Jelmera. In 1604 werd dit, in oorsprong eenvoudige huis, uitgebreid met een groot dwarshuis  en zeer verfraaid door Sicco van Cammingha, Heer van Ameland van 1583 tot 1624. Het gebouw was op zware gewelfde kelders gebouwd die tot gerief van de Heer diende en was voorzien van ruime kamers  en  een rechtszaal. Met die uitbreiding werd ook de grote toren gebouwd welke was voorzien van een pijnappel. Boven de monumentale hoofdingang werden de wapens van Sicco en zijn vrouw Catharina van Cammingha aangebracht met daaronder de tekst; ‘Nemo Sine Cruce’; Niemand zonder kruis.

In 1704 werd Ameland verkocht voor 170.000 carolus guldens aan de erfstadhouder van Friesland Johan Willem Friso, waardoor de erfheerlijkheid in het bezit kwam van het huis van Oranje. Op 28 april 1828 werd Het Slot voor de sloop verkocht aan Jan Scheltema; koopman en aannemer te Nes, voor een bedrag van 1250 gulden

Het Slot is afgebroken in 1828, Ameland was in 1704 verkocht aan het huis van Oranje en er werd geen gebruik meer gemaakt van het eeuwenoude gebouw dat in vervallen staat verkeerde. Het huidige gemeentehuis staat ongeveer op de plaats waar vroeger de kasteelheren beslisten over het wel en wee van Ameland. 

Is ons nog iets nagebleven van dit beroemde gebouw?
In de archieven zijn beschrijvingen en tekeningen te vinden maar ter plaatse is niets meer te zien. Wel kunnen er in de bodem nog marginale resten aanwezig zijn zoals eerder, tijdens bouwwerkzaamheden van het gemeentehuis, zijn aangetroffen. Zo zijn in april 1997 een aantal oude fragmenten gevonden zoals onder andere een gemetselde put, dit kan de fundering zijn van de oude toren. Tevens een oude waterput met interessante details.

De Kerk
Aan de oostzijde van Het Slot ligt de begraafplaats van Ballum waarop vanaf het begin van de 14de eeuw tot 1838 een kerkje heeft gestaan. Deze kerk is waarschijnlijk ouder dan Het Slot van Ballum. De afmetingen van de kerk bedragen 19,90 m. lang en 8,30 m. breed en was voorzien van een driezijdige koorafsluiting. De muren met een dikte van 54 en 67 cm. waren opgebouwd van kloostermoppen, de fundering is nog op het kerkhof aanwezig en is aangegeven met schelpen. In 1640 werd de kerk gerestaureerd waarna dit in 1773 nog eens werd herhaald. In die tijd werd ook de monumentale preekstoel, afkomstig uit de Grote Kerk van Harlingen, geplaatst. Deze preekstoel is in 1604 gemaakt door Claes Jelles en bevindt zich nu in de Nederlands Hervormde kerk van Ballum.  

De vloer van de kerk was belegd met verschillende estrikken (tegels): ongeglazuurde estrikken  van 20 x 20 cm en 4,6 cm dik welke waarschijnlijk gebruikt zijn als looppad door de kerk. Gezien de dikte van deze estrikken zullen dit de oudste tegels zijn. Er lagen geglazuurde estrikken van 13,5 x 13,5 en een dikte van 2 cm in de kleuren geel/bruin en groen, vermoedelijk zijn deze tegels gebruikt voor  de gehele vloer van de kerk, met uitzondering van de looppad. Aan de oostkant van de grafsteen lag het koor belegd met estrikken van 24 x 24 cm. en een dikte van 3,5 cm in de kleuren geel en groen.

De grafsteen
In de kerk lag de grafsteen van de Heren van Ameland, deze monumentale grafsteen is behouden gebleven en ligt in het baarhuisje op de begraafplaats.

Meer informatie over de grafsteen en het baarhuisje