Zeevonk
Misschien heb je wel eens op een warme zomeravond langs het strand gelopen en een lichtgevende gloed in de golven gezien. Als je door het water loopt, blijven je voetstappen als glitters in het zand staan.
De kust verandert in een sprookjeslandschap. Het magische beestje dat dit veroorzaakt is zeevonk, een eencellige alg die kan oplichten. Maar wat is het precies, waarom geeft deze alg licht en wanneer heb je de meeste kans om dit te zien?
Ecoloog Lyce Saathof aan het woord:
-
Betoverend
Als je ooit zeevonk gezien hebt, weet je hoe betoverend het kan zijn. Het water licht blauw op en kan soms zelfs de golven in glitters omtoveren. De zeevonk-alg is een minuscuul organisme, van amper een millimeter groot. Het is geen echte alg of dier, maar een eencellige. De Latijnse naam luidt Noctiluca scintillans, een toepasselijke naam wat flitsend nachtlichtje betekent. Zeevonk lijkt een beetje op een ballon met een klein staartje. Hiermee kan het bewegen door het water en onderweg eten vangen. Deze kleine zeevonk-alg eet larfjes van schelpdieren en vissen, of soortgenootjes, en wordt op zijn beurt weer gegeten door garnalen.
-
Glitter zee
Als er grote hoeveelheden algen groeien bij de kust, kan dit ervoor zorgen dat de zee oplicht. Dit gebeurt meestal als het water lekker warm is, wanneer de zon schijnt en het relatief windstil is. Bij die omstandigheden kunnen de algen zich snel vermeerderen. Dan groeit er ook veel plankton in de zee en kunnen de algen door al dat voedsel snel in aantal toenemen. Als er veel zeevonk in de zee is, kan je het zelfs overdag goed zien bij het strand. De kleine algjes kan je bijna niet met het blote oog waarnemen, maar bij grote hoeveelheden is er dan een oranje-bruine waas in de zee te zien.
Afschrikken van vijanden
Maar waarom hebben deze kleine organismen deze prachtige lichtjes? Een verhaal van lang geleden vertelt over het ontstaan van zeevonk: door de godin van de liefde, Venus. Uit de diepte van de zee kwam Venus eens omhoog. Ze was zo mooi dat het water om haar heen graag haar weerspiegeling wilde vangen. Venus boog zich naar de zee en gaf de zee een glimp van haar schoonheid. Dit was zo mooi dat de zee sinds dat moment die glittering nog laat zien. Zou dat de verklaring zijn voor de lichtgevende algen? De wetenschap verteld een iets minder romantisch verhaal. Voor de alg is dit oplichten vooral een afschrikmiddel voor vijanden. Door de beweging van het water ontstaat een chemische reactie, ook wel bioluminescentie genoemd, wat voor een blauwe gloed zorgt. Bijvoorbeeld door de golven of wanneer je door het water loopt. De bewegingen van het water zorgen ervoor dat energie omgezet wordt in licht. Door het licht kunnen vijanden van zeevonk in de war raken en niet meer goed jagen op de zeevonk-algjes. Een andere theorie is dat zeevonk licht geeft om met elkaar te communiceren. Een soort kleine vuurtorentjes die elkaar de weg wijzen.
Foto: Rafael Martig
Beste moment om zeevonk te zien
Zeevonk kun je het hele jaar door zien, maar wanneer de temperatuur oploopt, heb je de meeste kans om dit schouwspel te bewonderen. In de loop van juni wordt het zeewater al warmer en kunnen de algen sneller groeien. Daarom heb je in de zomer grote kans op zeevonk. Maar door de opwarming van het zeewater komt zeevonk steeds meer voor. Daarnaast zorgt een kalme zee ervoor dat de algen boven kunnen drijven en je de lichtjes goed kunt zien. Als het een aantal dagen warm is geweest en ook nog eens windstil is, heb je grote kans om zeevonk te zien. Op de Waddeneilanden wordt het ’s nachts goed donker en is de kans groot om zeevonk te bewonderen! Er zijn ook speciale facebook pagina’s en websites te vinden waar je kunt controleren of er zeevonkmeldingen zijn. Ga dan naar het strand als het donker is en spetter wat door het water om de zeevonk te laten oplichten. Ervaar zelf dit natuurwonder!
Lyce Saathof
Medewerker Ecologie en educatie - Stichting Amelander Musea